Financieel zwaar weer voor bewonersinitiatieven: tijd voor actie

Auteur: Thijs van Mierlo

 

In tijden van crisis kunnen we rekenen op veerkrachtige gemeenschappen die doen wat nodig is. Met trots zien we in het hele land wat voor een gemeenschapszin er in no time loskomt. Helaas komen veel van de bewonerscollectieven die zich nu zo hard inzetten door de coronacrisis financieel behoorlijk in de knel. Zij verdienen financiële steun van de overheid en zijn gebaat bij steun van (nood)fondsen. De gemeente kan hen op veel manieren bijstaan , bijvoorbeeld door de huur een paar weken op te schorten.
Er worden boodschappen gedaan, taallessen gaan nu via Skype, ouderen krijgen contactloze concerten en dankzij lokale bestellingen houden buurtondernemers het hoofd boven water. Dat dit allemaal zo goed en gauw van de grond komt, is mede te danken aan bestaande netwerken die bewonerscollectieven jarenlang hebben opgebouwd.

Bewonersinitiatieven in de knel
Helaas komen veel van die bewonerscollectieven door de coronacrisis financieel behoorlijk in de knel. De vaste lasten lopen door, maar de inkomstenbronnen drogen op. Gemiddeld verliezen deze initiatieven zo’n 70 procent aan inkomsten. Vrijwel alle bewonersinitiatieven die deelnamen aan de inventarisatie door MAEX (in samenwerking met o.a. het LSA) gaven aan door verlies aan inkomsten activiteiten niet meer uit te kunnen voeren. Bij ruim de helft van deze initiatieven lopen de vaste kosten wel door.

Terwijl we zien dat de rijksoverheid in een ongekend tempo probeert de economische schade te beperken door bedrijven en werknemers te steunen, tasten bewonersinitiatieven nog in het duister. Daarom pleiten wij voor stevige financiële ondersteuning vanuit de Rijksoverheid, gemeenten en fondsen.

Sociaal noodfonds in de steigers
Een sociaal noodfonds staat al in de steigers. Het gaat om een tijdelijk fonds om de financiële problemen bij sociale initiatieven door de coronacrisis te overbruggen. Het fonds is er in eerste instantie voor initiatieven die hun meerwaarde voor de samenleving al hebben aangetoond. Het moeten organisaties zijn waarvan de activiteiten tijdelijk niet (of nauwelijks) kunnen doorgaan en voor wie het opbrengen van vaste lasten een probleem is de komende maanden. Om dit fonds te realiseren is het noodzakelijk dat fondsen, overheden en bedrijven samenwerken en dat er een loket komt.

Het noodfonds wordt getrokken door MAEX en de Maatschappelijke Alliantie en kan rekenen op steun van LSA bewoners, De Landelijke Vereniging Voor Kleine Kernen, Nederland Zorgt Voor Elkaar, Lokale Fondsen Nederland, Stichting Lenthe, Ignaz Anderson, Jantje Beton, Health-Holland, Deedmob en Goodup.

Geef gemeenten regie en budget voor maatwerk
Ondertussen maakte het kabinet een speciale corona-regeling: ‘Tegemoetkoming schade COVID-19’. Die maatregel is bedoeld voor organisaties die schade lijden doordat ze moeten sluiten. Wijkcentra, dorps- en buurthuizen, ontmoetingsplekken en andere bewonersinitiatieven lijken ons dan ook een logische kandidaat. Veel bewonerscollectieven hebben vastgoed dat ze verhuren voor vergaderingen en bijeenkomsten, of een gedeeltelijke horecafunctie. Ook zij moesten de deuren dicht doen en verliezen hun inkomen.

Maar, toch lijkt het er tot nu toe niet op dat veel bewonersinitiatieven die overheidssteun krijgen. Hoe kan dat? De compensatieregeling voor COVID-19 werkt op basis van SBI-codes, die worden toegekend door de Kamer van Koophandel. Zo’n code bepaalt in welke categorie de doelstelling van de organisatie valt. En daar wringt het voor bewonersinitiatieven. Hun doelstelling- zeg: lokaal welzijn, overig maatschappelijk advies of  gemeenschapshuizen en samenwerkingsorganen op het gebied van welzijn – is niet gelijk aan de manier waarop ze geld verdienen om dat allemaal mogelijk te maken. Geld verdienen ze bijvoorbeeld met horeca, verhuur van ruimtes, catering en meer. Dat betekent dat veel bewonersinitiatieven nu op basis van hun SBI-code niet in aanmerking komen voor een tegemoetkoming, terwijl het middel waar ze normaal gesproken hun geld mee verdienen – bijvoorbeeld horeca of zaalverhuur – helemaal platligt.

Verdwaald in bureaucratie
Actieve bewoner Dorine Ruter van Wijkcentrum Waterkracht in Zutphen is één van de initiatiefnemers die de weg kwijtraakt in deze bureaucratie: “We zijn niet de enige die verloren raakt in de hokjes van bureaucratie. Horeca is voor ons altijd een middel: om ontmoeting te stimuleren, om werk te creëren voor mensen die niet zo snel aan werk komen, en om inkomsten te genereren zodat we niet alleen van subsidies afhankelijk zijn. Horeca is nooit ons doel geweest en dat is via onze SBI code ook vastgelegd. We zijn een wijkcentrum. Toch zijn we nu uiteraard ook dicht. Maar zonder zaalverhuur, catering en restaurant lopen we duizenden euro’s per maand mis.”

SBI-codes zijn een middel om een centrale regeling te maken, maar de codes zijn voor bewonersinitiatieven vaak onvolledig of niet helemaal passend. Daarom is het nodig om voor de toekenning van compensatie naar specifieke context van organisaties te kijken. Zulk maatwerk kunnen we niet verwachten van een Rijksoverheid, het vergt enige kennis van de organisaties waar het over gaat. De gemeentes zouden volgens ons de regie en het budget moeten krijgen om dit maatwerk uit te voeren. De meeste bewonersinitiatieven hebben al een relatie met de gemeente, waardoor gemeentes goed een afweging kunnen maken over een tegemoetkoming op basis van de doelstelling en inkomsten van een initiatief.

De Landelijke Vereniging Voor Kleine Kernen en LSA pleitten samen al voor een verruiming van de COVID-19 regeling voor dorps- en buurthuizen. 

Gemeenten: schort huur op
We stellen dus voor om gemeenten de regie en het budget te geven voor het uitvoeren van maatwerk voor de tegemoetkoming in schade door coronavirus. Daarnaast kunnen gemeenten bewonersinitiatieven ook op een andere manier steunen. Veel bewonerscollectieven huren gemeentelijk vastgoed. Daarom vragen we gemeenten om de huur voor een aantal maanden uit te stellen of helemaal kwijt te schelden.

Een andere optie: versoepel subsidieregelingen in het sociaal domein om bewonersorganisaties te ondersteunen in de exploitatie. We ontvingen een goed voorbeeld uit Amersfoort waar de gemeente zelf het initiatief nam. Ze stuurde een brief om aan te geven dat de re-integratietrajecten bij een sociale coöperatie worden doorbetaald tot juni. Zo ziet een betrouwbare overheid eruit die een belangrijke maatschappelijke organisatie rust en vertrouwen geeft. Dat is in het bijzonder belangrijk omdat zulke organisaties werken met een kwetsbare doelgroep die door deze crisis extra geraakt wordt.

Financiële en politieke steun fondsen
We zien fondsen al op allerlei verschillende manier lokale initiatieven ondersteunen. Ook aan hen vragen we extra oog te hebben voor bewonersinitiatieven die in zwaar weer terecht komen. Kan het donatiebeleid versoepeld worden zodat er tijdelijk meer ruimte is om exploitatietekorten op te vangen? Fondsen hebben een goed beeld van de impact die deze initiatieven al jaren, maar zeker nu, hebben in onze buurten en wijken. We vragen ze dan om dit ook politiek te agenderen en de roep om aandacht en ondersteuning vanuit het Rijk te onderschrijven.

Zelf geven ze soms al het goede voorbeeld. Zo heeft het Oranjefonds een noodfonds ingericht voor sociale initiatieven. Het Oranjefonds roept ook andere fondsen op om hetzelfde te doen. Met name extra steun voor bestaande initiatieven is hard nodig.

Verder na ‘social distancing’
De noodzaak van een sterke gemeenschap spreekt voor zich in tijden van crisis. Maar ook wanneer de scholen weer opengaan, we elkaar weer tegenkomen op de werkvloer en het ogenschijnlijk normale leven weer start, is de crisis nog niet echt voorbij. De crisis maakt veel los in gemeenschappen waar mensen overleden zijn. De crisis heeft ook grote gevolgen voor mensen die het economisch zwaar hebben, sociaal en geestelijk in zwaar weer terecht gekomen zijn. We moeten ook in die periode een beroep op die gemeenschapskracht blijven doen.

Na ‘social distancing’ zal ‘sociale cohesie’ hard nodig zijn. Het kan dus niet zo zijn dat die maatschappelijke infrastructuur, het cement van de samenleving, grote schade oploopt. Daar moeten we de bewonerscollectieven die dat draaiende houden ook op toerusten, met materiële en immateriële steun. Bewonersinitiatieven zijn over het algemeen erg weerbaar, maar een crisis als deze vraagt om actie en hulp.

Wil je een vraag stellen?
We werken vanuit thuis, de telefoons staan doorgeschakeld en we zijn gewoon bereikbaar. info@lsabewoners.nl staat open voor je vragen. Kijk ook eens naar alle andere organisaties die vallen onder de alliantie burgercollectieven. Zij bieden net als LSA praktische hulp, advies en inspiratie. Ook de KNHM staat klaar met advies over financiën, juridische zaken en andere vragen.

Auteur: Thijs van Mierlo

Wil je direct reageren op dit stuk? Mail dan naar thijs@lsabewoners.nl.

Kom naar de volgende online bijeenkomst
Financiële impact coronacrisis op bewonersinitiatieven

Bijna net zo gauw als de mooie voorbeelden van coronahulp, kwamen de signalen van wijkcentra, buurthuizen, ontmoetingsplekken en andere initiatieven die door sluiting een hoop inkomsten mislopen.  Belangrijke bronnen zoals zaalhuur, catering of horeca drogen nu in rap tempo op. Het lijkt er ook op dat veel buurtinitiatieven niet in aanmerking komen voor een tegemoetkoming vanuit de overheid. Dat vraagt om andere oplossingen en daarom steken we de koppen bij elkaar, en wel op donderdagavond 2 april om 20.00 uur. Met welk (financiële) problemen kampen bewonersinitiatieven nu? Wat voor een steun is nodig? Kennen we fondsen, regelingen of andere oplossingen die helpen?